Podstawa programowa zasobu

Gimnazjum

Geografia

1.5

Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą

Uczeń dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych

Szkoły ponadgimnazjalne

Język polski

I.I.1.1

Zakres podstawowy

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Czytanie i słuchanie

Uczeń odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości

I.I.1.3

Zakres podstawowy

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Czytanie i słuchanie

Uczeń rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu

I.I.2.1

Zakres podstawowy

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Samokształcenie i docieranie do informacji

Uczeń szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu)

I.I.2.2

Zakres podstawowy

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Samokształcenie i docieranie do informacji

Uczeń korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli

I.I.2.3

Zakres podstawowy

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Samokształcenie i docieranie do informacji

Uczeń tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki

I.I.3.1

Zakres podstawowy

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Świadomość językowa

Uczeń analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów

I.II.1.1

Zakres podstawowy

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

Wstępne rozpoznanie

Uczeń prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki

I.II.2.2

Zakres podstawowy

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

Analiza

Uczeń dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność)

I.II.2.3

Zakres podstawowy

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

Analiza

Uczeń analizując teksty dawne, dostrzega różnice językowe (fonetyczne, leksykalne) wynikające ze zmian historycznych

I.II.2.5

Zakres podstawowy

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

Analiza

Uczeń porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne)

I.II.3.3

Zakres podstawowy

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

Interpretacja

Uczeń porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich

I.III.1.7

Zakres podstawowy

Tworzenie wypowiedzi

Mówienie i pisanie

Uczeń wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt, cytuje)

Język łaciński i kultura antyczna

1.5

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Uczeń wykorzystuje wiedzę o antyku do odczytywania sensu tekstów oryginalnych i w przekładzie dotyczących mitów antycznych, sztuki oraz architektury Greków i Rzymian, filozofii, życia politycznego (ustrój Aten, Sparty, Rzymu), literatury greckiej (gatunki literackie oraz najwybitniejsi przedstawiciele od Homera do okresu hellenistycznego), literatury rzymskiej (gatunki literackie, literatura okresu republiki, augustowska i cesarstwa), wybranych zagadnień z życia codziennego Greków i Rzymian (rodzina, dom, dzień powszedni Rzymianina, szkoła, teatr, igrzyska, termy)

2.1

Tworzenie wypowiedzi

Uczeń dokonuje samodzielnego przekładu na język polski łacińskiego tekstu, korzystając ze słownika łacińsko-polskiego, oddaje w przekładzie ogólny charakter i funkcję tłumaczonego tekstu; znajduje właściwe polskie odpowiedniki leksykalne dla łacińskich wyrazów i struktur; stosuje poprawne techniki przekładu; redaguje przekład spójny i poprawny stylistycznie

3.3

Analiza i interpretacja tekstów kultury

Uczeń integruje wiedzę z różnych dziedzin do wyrażania i uzasadniania swojego punktu widzenia (język, zjawiska społeczne i polityczne, geografia świata antycznego, wydarzenia z dziedziny kultury)

Geografia

II.1.8

Zakres rozszerzony

Źródła informacji geograficznej

Uczeń korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych

Historia

II.III.3.7

Zakres rozszerzony

Dzieje nowożytne

Rzeczpospolita w okresie renesansu i demokracji szlacheckiej

Uczeń identyfikuje dzieła polskiego renesansu oraz ocenia dorobek polskiej myśli politycznej okresu odrodzenia i reformacji

Szkoła podstawowa kl. 4-8

Geografia

Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy

1.1

Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy

Uczeń stosuje legendę mapy do odczytywania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami

1.3

Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy

Uczeń czyta treść mapy Polski

1.4

Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy

Uczeń czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do elementów środowiska geograficznego obserwowanych w terenie

Krajobrazy Polski: wysokogórski (Tatry), wyżynny (Wyżyna Krakowsko- -Częstochowska), nizinny (Nizina Mazowiecka), pojezierny (Pojezierze Mazurskie), nadmorski (Pobrzeże Słowińskie), wielkomiejski (Warszawa), miejsko-przemysłowy (Wyżyna Śląska), rolniczy (Wyżyna Lubelska)

2.1

Uczeń wskazuje na mapie położenie krain geograficznych Polski

2.4

Uczeń przedstawia podstawowe zależności między składnikami poznawanych krajobrazów

2.5

Uczeń opisuje zajęcia, tradycje rodzinne i zwyczaje mieszkańców wybranych krain geograficznych Polski

2.6

Uczeń opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Polski oraz wskazuje je na mapie

2.7

Uczeń przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazach powstałe w wyniku działalności człowieka

2.8

Uczeń dokonuje oceny krajobrazu najbliższego otoczenia szkoły pod względem jego piękna oraz ładu i estetyki zagospodarowania podczas zajęć realizowanych w terenie oraz proponuje zmiany w jego zagospodarowaniu

Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne

3.1

Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne

Uczeń wskazuje na globusie i mapie świata: bieguny, równik, południk zerowy i 180°, półkule, zwrotniki i koła podbiegunowe

3.2

Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne

Uczeń wymienia nazwy kontynentów i oceanów oraz wskazuje ich położenie na globusie i mapie świata oraz określa ich położenie względem równika i południka zerowego

3.3

Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne

Uczeń wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych

Krajobrazy świata: wilgotnego lasu równikowego i lasu strefy umiarkowanej, sawanny i stepu, pustyni gorącej i lodowej, tajgi i tundry, śródziemnomorski, wysokogórski Himalajów; strefowość a piętrowość klimatyczno-roślinna na świecie

4.1

Uczeń wskazuje na mapie położenie poznawanych typów krajobrazów

6.2

Współrzędne geograficzne: szerokość i długość geograficzna; położenie matematyczno- -geograficzne punktów i obszarów; rozciągłość południkowa i równoleżnikowa

Uczeń na podstawie podanych współrzędnych geograficznych wskazuje położenie punktów i obszarów na mapach w różnych skalach

6.3

Współrzędne geograficzne: szerokość i długość geograficzna; położenie matematyczno- -geograficzne punktów i obszarów; rozciągłość południkowa i równoleżnikowa

Uczeń wyznacza w terenie współrzędne dowolnych punktów (za pomocą mapy lub GPS)

7.1

Geografia Europy: położenie i granice kontynentu; podział polityczny Europy; główne cechy środowiska przyrodniczego Europy; zjawiska występujące na granicach płyt litosfery; zróżnicowanie ludności oraz starzenie się społeczeństw; największe europejskie metropolie; zróżnicowanie źródeł energii w krajach europejskich, rolnictwo, przemysł i usługi w wybranych krajach europejskich; turystyka w Europie Południowej

Uczeń charakteryzuje położenie, przebieg granic oraz linii brzegowej Europy

7.2

Uczeń przedstawia podział polityczny Europy oraz rolę Unii Europejskiej w przemianach społecznych i gospodarczych kontynentu

7.4

Uczeń na przykładzie Islandii określa związek między położeniem na granicy płyt litosfery a występowaniem wulkanów i trzęsień ziemi

7.5

Uczeń przedstawia zróżnicowanie klimatyczne Europy oraz czynniki, które o nim decydują

7.6

Uczeń wyjaśnia rozmieszczenie ludności oraz główne przyczyny i skutki starzenia się społeczeństw w Europie

7.7

Uczeń wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zróżnicowania demograficznego ludności Europy

7.8

Uczeń ocenia społeczno-ekonomiczne i kulturowe konsekwencje migracji na obszarze Europy

7.9

Uczeń określa podobieństwa i różnice między wielkimi miastami Europy: Londynem i Paryżem

7.10

Uczeń porównuje cechy rolnictwa Danii i Węgier

7.11

Uczeń wykazuje związek między cechami środowiska przyrodniczego wybranych krajów Europy a wykorzystaniem różnych źródeł energii

7.12

Uczeń przedstawia znaczenie nowoczesnego przemysłu i usług w gospodarce na przykładzie Francji

7.13

Uczeń wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej

Sąsiedzi Polski: przemiany przemysłu w Niemczech; dziedzictwo kulturowe Litwy i Białorusi; środowisko przyrodnicze i atrakcje turystyczne Czech i Słowacji; problemy polityczne, społeczne i gospodarcze Ukrainy; zróżnicowanie przyrodnicze i społeczno- -gospodarcze Rosji; relacje Polski z sąsiadami

8.1

Uczeń charakteryzuje przemiany w strukturze przemysłu w Niemczech na przykładzie Nadrenii Północnej-Westfalii

8.2

Uczeń projektuje trasę wycieczki po Litwie i Białorusi uwzględniającej wybrane walory środowiska przyrodniczego i kulturowego

8.3

Uczeń przedstawia przykłady atrakcji turystycznych i rekreacyjno-sportowych Czech i Słowacji

8.6

Uczeń charakteryzuje relacje Polski z krajami sąsiadującymi

9.1

Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; Morze Bałtyckie; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy oraz ich systemów; główne typy gleb w Polsce; lasy w Polsce; dziedzictwo przyrodnicze Polski, surowce mineralne Polski

Uczeń określa położenie fizycznogeograficzne i polityczne Polski, wskazuje na mapie przebieg jej granic (w tym morskich wód wewnętrznych)

9.2

Uczeń odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na mapie Polski i Europy

9.3

Uczeń na podstawie podanych współrzędnych geograficznych wskazuje skrajne punkty Polski i Europy oraz wyjaśnia konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej ich obszarów

9.4

Uczeń podaje nazwy województw i ich stolic oraz wskazuje je na mapie

9.5

Uczeń przedstawia wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń w Europie na ukształtowanie powierzchni Polski

9.6

Uczeń prezentuje główne czynniki kształtujące klimat Polski

9.7

Uczeń charakteryzuje elementy klimatu Polski oraz długość okresu wegetacyjnego

9.8

Uczeń wyjaśnia wpływ zmienności pogody w Polsce na rolnictwo, transport i turystykę

9.10

Uczeń opisuje walory przyrodnicze Wisły i Odry, charakteryzuje systemy rzeczne obu tych rzek oraz porównuje je z wybranymi systemami rzecznymi w Europie

9.11

Uczeń wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny, wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz ocenia przydatność rolniczą

9.12

Uczeń rozróżnia rodzaje lasów w Polsce (na podstawie filmu, ilustracji lub w terenie) oraz wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne wskaźnika lesistości Polski

9.13

Uczeń wymienia formy ochrony przyrody w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe oraz podaje przykłady rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i pomników przyrody występujących na obszarze własnego regionu

9.15

Uczeń wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych surowców mineralnych Polski oraz omawia ich znaczenie gospodarcze

10.1

Społeczeństwo i gospodarka Polski na tle Europy: rozmieszczenie ludności, struktura demograficzna Polski (wiekowa, narodowościowa, wyznaniowa, wykształcenia, zatrudnienia); migracje Polaków na tle współczesnych ruchów migracyjnych w Europie; zróżnicowanie polskich miast; sektory gospodarki Polski; rolnictwo Polski, zmiany struktury przemysłu Polski; zróżnicowanie usług i ich rola w rozwoju gospodarki; rozwój komunikacji; gospodarka morska; atrakcyjność turystyczna Polski

Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia na obszarze Polski na podstawie map tematycznych

10.8

Uczeń porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i innych krajach europejskich oraz określa jego przyczyny i skutki w Polsce

10.9

Uczeń analizuje poziom urbanizacji w Polsce i Europie, rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz identyfikuje przyczyny rozwoju największych polskich miast

10.10

Uczeń opisuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

10.15

Uczeń charakteryzuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz wybrane obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości położone w Polsce, dokonując refleksji nad ich wartością

11.2

Relacje między elementami środowiska geograficznego na przykładzie wybranych obszarów Polski. Wpływ: sposobu zagospodarowania dorzecza na występowanie powodzi; warunków przyrodniczych (zasobów surowców mineralnych, wiatru, wód i usłonecznienia) i pozaprzyrodniczych na energetykę; rozwoju dużych miast na 3 przekształcenia strefy podmiejskiej; procesów migracyjnych na strukturę wieku i zmiany w zaludnieniu obszarów wiejskich; przemian gospodarczych po 1989 r. na zmiany struktury zatrudnienia; transportu na rozwój działalności gospodarczej; walorów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego na rozwój turystyki

Uczeń analizuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze sprzyjające lub ograniczające produkcję energii ze źródeł nieodnawialnych i odnawialnych oraz określa ich wpływ na rozwój energetyki na przykładzie województw pomorskiego i łódzkiego

11.7

Uczeń określa wpływ walorów przyrodniczych Pobrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach

12.1

Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne, współpraca międzynarodowa

Uczeń wskazuje położenie swojego regionu geograficznego na mapie Polski

12.2

Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne, współpraca międzynarodowa

Uczeń charakteryzuje środowisko przyrodnicze regionu oraz określa jego główne cechy na podstawie map tematycznych

12.4

Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne, współpraca międzynarodowa

Uczeń prezentuje główne cechy struktury demograficznej ludności i gospodarki regionu na podstawie wyszukanych danych statystycznych i map tematycznych

12.6

Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne, współpraca międzynarodowa

Uczeń projektuje trasę wycieczki krajoznawczej po własnym regionie na podstawie wyszukanych źródeł informacji oraz w miarę możliwości przeprowadza ją w terenie

13.2

„Mała ojczyzna”: obszar, środowisko geograficzne, atrakcyjność, tożsamość

Uczeń rozpoznaje w terenie główne obiekty charakterystyczne i decydujące o atrakcyjności „małej ojczyzny”

13.3

„Mała ojczyzna”: obszar, środowisko geograficzne, atrakcyjność, tożsamość

Uczeń przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu, wystawy fotograficznej) atrakcyjność „małej ojczyzny” jako miejsca zamieszkania i działalności gospodarczej na podstawie informacji wyszukanych w różnych źródłach

13.4

„Mała ojczyzna”: obszar, środowisko geograficzne, atrakcyjność, tożsamość

Uczeń projektuje na podstawie własnych obserwacji terenowych, działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności

14.1

Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji: Azja jako kontynent kontrastów geograficznych; pacyficzny „pierścień ognia”; klimat monsunowy w Azji Południowo- -Wschodniej; Japonia – gospodarka na tle warunków przyrodniczych i społeczno- -kulturowych; Chiny – rozmieszczenie ludności, problemy demograficzne oraz znaczenie w gospodarce światowej; Indie krajem wielkich możliwości rozwojowych oraz kontrastów społecznych i gospodarczych; Bliski Wschód – kultura regionu, ropa naftowa, obszar konfliktów zbrojnych

Uczeń wykazuje na podstawie map ogólnogeograficznych i tematycznych, że Azja jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów

14.2

Uczeń identyfikuje związki między przebiegiem granic płyt litosfery a występowaniem rowów tektonicznych, wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami oraz na ich podstawie formułuje twierdzenia o zaobserwowanych prawidłowościach w ich rozmieszczeniu

14.6

Uczeń korzystając z mapy, wyjaśnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia na obszarze Chin

16.1

Wybrane problemy i regiony geograficzne Ameryki Północnej i Południowej: rozciągłość południkowa i ukształtowanie powierzchni; północna granica upraw i lasów w Kanadzie; cyklony i powodzie w Ameryce Północnej; problemy zagospodarowania Amazonii; sytuacja rdzennej ludności; slumsy w wielkich miastach; megalopolis, Dolina Krzemowa jako przykład technopolii; znaczenie gospodarcze Stanów Zjednoczonych w świecie

Uczeń ustala prawidłowości w ukształtowaniu powierzchni Ameryki Północnej i Południowej na podstawie map tematycznych

Wybrane problemy i regiony geograficzne Australii i Oceanii: środowisko przyrodnicze; rozmieszczenie ludności i gospodarka

17.1

Wybrane problemy i regiony geograficzne Australii i Oceanii: środowisko przyrodnicze; rozmieszczenie ludności i gospodarka

Uczeń przedstawia specyfikę środowiska przyrodniczego Australii i Oceanii

Język polski

4.6

Samokształcenie

Uczeń zwraca uwagę na typy definicji słownikowych, określa ich swoistość

4.6

Samokształcenie

Uczeń zwraca uwagę na typy definicji słownikowych, określa ich swoistość