Uczeń uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej (6)

Uczeń przedstawia charakterystyczne cechy organizmów pozwalające przyporządkować je do jednego z odpowiednich królestw (6)

Uczeń rozpoznaje organizmy z najbliższego otoczenia, posługując się prostym kluczem do ich oznaczania (38)

Uczeń uzasadnia, dlaczego wirusy nie są organizmami (41)

Uczeń przedstawia drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez wirusy (grypa, ospa, różyczka, świnka, odra, AIDS) (104)

Uczeń podaje miejsca występowania bakterii (18)

Uczeń przedstawia drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez bakterie (gruźlica, borelioza, tężec, salmonelloza) (104)

Uczeń wyjaśnia znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka (18)

Uczeń przedstawia wybrane czynności życiowe protistów (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie) (26)

Uczeń przedstawia drogi zakażenia i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty (toksoplazmoza, malaria) (104)

tkanki roślinne - uczeń dokonuje obserwacji i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki roślinne oraz wskazuje ich cechy adaptacyjne do pełnienia określonych funkcji (tkanka twórcza, okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca, przewodząca) (33)

mchy - uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli mchów (zdjęcia, ryciny, okazy żywe) i przedstawia cechy ich budowy zewnętrznej, na podstawie obecności charakterystycznych cech identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela mchów, wyjaśnia znaczenie mchów w przyrodzie; planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność mchów do chłonięcia wody (175)

paprociowe, widłakowe, skrzypowe - uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli paprociowych, widłakowych i skrzypowych (zdjęcia, ryciny, okazy żywe) oraz przedstawia cechy ich budowy zewnętrznej, na podstawie obecności charakterystycznych cech identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela paprociowych, widłakowych lub skrzypowych, wyjaśnia znaczenie paprociowych, widłakowych i skrzypowych w przyrodzie (175)

rośliny nagonasienne - uczeń przedstawia cechy budowy zewnętrznej rośliny nagonasiennej na przykładzie sosny, rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew nagonasiennych, wyjaśnia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka (175)

rośliny okrytonasienne - uczeń rozróżnia formy morfologiczne roślin okrytonasiennych (rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa), dokonuje obserwacji rośliny okrytonasiennej (zdjęcia, ryciny, okazy żywe), rozpoznaje jej organy i określa ich funkcje (korzeń, łodyga, liść, kwiat), opisuje modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach, przedstawia sposoby rozmnażania wegetatywnego roślin oraz dokonuje obserwacji wybranych sposobów rozmnażania wegetatywnego, rozróżnia elementy budowy kwiatu i określa ich funkcje w rozmnażaniu płciowym, przedstawia budowę nasiona rośliny (łupina nasienna, bielmo, zarodek), planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranego czynnika środowiska (temperatura, dostęp tlenu, światła lub wody) na proces kiełkowania nasion, przedstawia sposoby rozprzestrzeniania się nasion, wskazując odpowiednie adaptacje w budowie owoców do tego procesu, rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew liściastych, przedstawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla człowieka (371)

różnorodność roślin; uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z grup wymienionych w pkt 2–5 na podstawie jego cech morfologicznych (175)

Uczeń przedstawia środowiska życia grzybów (w tym grzybów porostowych) (15)

Uczeń wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów (15)

Uczeń wykazuje różnorodność budowy grzybów (jednokomórkowe, wielokomórkowe) (15)

Uczeń przedstawia wybrane czynności życiowe grzybów (odżywianie, oddychanie) (10)

Uczeń przedstawia znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka (118)

tkanki zwierzęce - uczeń dokonuje obserwacji i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki zwierzęce (tkanka nabłonkowa, mięśniowa, łączna, nerwowa) i wskazuje ich cechy adaptacyjne do pełnienia określonych funkcji (9)

parzydełkowce - uczeń przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne i tryb życia parzydełkowców, obserwuje przedstawicieli parzydełkowców (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt, wyjaśnia znaczenie parzydełkowców w przyrodzie (361)

płazińce - uczeń przedstawia środowiska i tryb życia płazińców, obserwuje przedstawicieli płazińców (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt, wykazuje związek budowy morfologicznej tasiemców z pasożytniczym trybem życia, przedstawia drogi inwazji płazińców pasożytniczych i omawia sposoby profilaktyki chorób wywoływanych przez wybrane pasożyty (tasiemiec uzbrojony i tasiemiec nieuzbrojony), wyjaśnia znaczenie płazińców w przyrodzie i dla człowieka (474)

nicienie -,uczeń przedstawia środowisko i tryb życia nicieni, dokonuje obserwacji przedstawicieli nicieni (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt, przedstawia drogi inwazji nicieni pasożytniczych (włosień, glista i owsik) i omawia sposoby profilaktyki chorób człowieka wywoływanych przez te pasożyty, przedstawia znaczenie nicieni w przyrodzie i dla człowieka (474)

pierścienice -,uczeń przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz przystosowania pierścienic do trybu życia, dokonuje obserwacji poznanych przedstawicieli pierścienic (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt, wyjaśnia znaczenie pierścienic w przyrodzie i dla człowieka (474)

stawonogi - uczeń przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia skorupiaków, owadów i pajęczaków oraz wskazuje cechy adaptacyjne umożliwiające im opanowanie różnych środowisk, dokonuje obserwacji przedstawicieli stawonogów (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt, wyjaśnia znaczenie stawonogów (w tym form pasożytniczych i szkodników) w przyrodzie i dla człowieka (474)

mięczaki - uczeń przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia ślimaków, małży i głowonogów, dokonuje obserwacji przedstawicieli mięczaków (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt, wyjaśnia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka (468)

różnorodność zwierząt bezkręgowych - uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z grup wymienionych w pkt 2–7 na podstawie jego cech morfologicznych (395)

ryby - uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli ryb (zdjęcia, filmy, schematy, hodowle akwariowe itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie, określa ryby jako zwierzęta zmiennocieplne, przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ryb, wyjaśnia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka (468)

płazy - uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli płazów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie, określa płazy jako zwierzęta zmiennocieplne, przedstawia sposób rozmnażania i rozwój płazów, wyjaśnia znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka (468)

gady - uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli gadów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania gadów do życia na lądzie, określa gady jako zwierzęta zmiennocieplne, przedstawia sposób rozmnażania i rozwój gadów, wyjaśnia znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka (468)

ptaki - uczeń przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ptaków, dokonuje obserwacji przedstawicieli ptaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ptaków do lotu, określa ptaki jako zwierzęta stałocieplne, przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ptaków, wyjaśnia znaczenie ptaków w przyrodzie i dla człowieka (468)

ssaki - uczeń przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ssaków, dokonuje obserwacji przedstawicieli ssaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie, itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach, określa ssaki jako zwierzęta stałocieplne, przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ssaków, wyjaśnia znaczenie ssaków w przyrodzie i dla człowieka (468)

różnorodność zwierząt kręgowych - uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z gromad kręgowców wymienionych w pkt 9–13 na podstawie jego cech morfologicznych, porównuje grupy kręgowców pod względem cech morfologicznych, rozmnażania i rozwoju oraz wykazuje związek tych cech z opanowaniem środowisk ich życia, przedstawia przykłady działań człowieka wpływających na różnorodność ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków (210)

Uczeń przedstawia funkcje skóry (9)

Uczeń rozpoznaje elementy budowy skóry (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz określa związek budowy tych elementów z funkcjami pełnionymi przez skórę (9)

Uczeń uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej w przypadku rozpoznania niepokojących zmian na skórze (3)

Uczeń podaje przykłady chorób skóry (grzybice skóry, czerniak) oraz zasady ich profilaktyki (109)

Uczeń podaje przykłady chorób skóry (grzybice skóry, czerniak) oraz zasady ich profilaktyki (112)

Uczeń rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) elementy szkieletu osiowego, obręczy i kończyn (72)

Uczeń przedstawia funkcje kości; określa cechy budowy fizycznej i chemicznej kości oraz planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące rolę składników chemicznych kości (59)

Uczeń uzasadnia konieczność aktywności fizycznej dla prawidłowej budowy i funkcjonowania układu ruchu (8)

Uczeń podaje przykłady schorzeń układu ruchu (skrzywienia kręgosłupa, płaskostopie, krzywica, osteoporoza) oraz zasady ich profilaktyki (45)

Uczeń rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) elementy układu pokarmowego; przedstawia ich funkcje oraz określa związek budowy tych elementów z pełnioną funkcją (75)

Uczeń rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) rodzaje zębów oraz określa ich znaczenie w mechanicznej obróbce pokarmu; przedstawia przyczyny próchnicy i zasady jej profilaktyki (51)

Uczeń przedstawia źródła i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych (białka, cukry, tłuszcze, witaminy, sole mineralne i woda) dla prawidłowego funkcjonowania organizmu oraz planuje i przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność wybranych składników pokarmowych w produktach spożywczych (1)

Uczeń przedstawia miejsca trawienia białek, tłuszczów i cukrów; określa produkty tych procesów oraz podaje miejsce ich wchłaniania; planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi (61)

Uczeń analizuje skutki niedoboru niektórych witamin (A, D, K, C, B6, B12) i składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) w organizmie oraz skutki niewłaściwej suplementacji witamin i składników mineralnych (2)

Uczeń wyjaśnia rolę błonnika w funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw (2)

Uczeń uzasadnia konieczność stosowania diety zróżnicowanej i dostosowanej do potrzeb organizmu (wiek, płeć, stan zdrowia, aktywność fizyczna itp.), oblicza indeks masy ciała oraz przedstawia i analizuje konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (otyłość, nadwaga, anoreksja, bulimia, cukrzyca) (31)

Uczeń podaje przykłady chorób układu pokarmowego (WZW A, WZW B, WZW C, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowe, rak jelita grubego) oraz zasady ich profilaktyki (111)

Uczeń rozpoznaje elementy budowy układu krążenia (na schemacie, rysunku, według opisu itd.) i przedstawia ich funkcje (67)

Uczeń analizuje krążenie krwi w obiegu małym i dużym (2)

Uczeń przedstawia rolę głównych składników krwi (krwinki czerwone i białe, płytki krwi, osocze) (4)

Uczeń wymienia grupy krwi układu AB0 i Rh oraz przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa (4)

Uczeń analizuje wpływ aktywności fizycznej i prawidłowej diety na funkcjonowanie układu krążenia (13)

Uczeń uzasadnia konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych krwi, pomiaru tętna i ciśnienia tętniczego (4)

Uczeń wskazuje lokalizację (na schemacie, rysunku, według opisu itd.) wybranych narządów układu odpornościowego: śledziony, grasicy i węzłów chłonnych oraz określa ich funkcje (60)

Uczeń porównuje istotę działania szczepionek i surowicy; podaje wskazania do ich zastosowania oraz uzasadnia konieczność stosowania obowiązkowych szczepień (1)

Uczeń rozpoznaje elementy budowy układu oddechowego (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) i przedstawia ich funkcje oraz określa związek budowy tych elementów z pełnioną funkcją (71)

Uczeń przedstawia mechanizm wentylacji płuc (wdech i wydech) (1)

Uczeń analizuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i w płucach; planuje i przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność dwutlenku węgla oraz pary wodnej w powietrzu wydychanym (1)

Uczeń analizuje wpływ palenia tytoniu (bierne i czynne), zanieczyszczeń pyłowych powietrza na stan i funkcjonowanie układu oddechowego (4)

Uczeń podaje przykłady chorób układu oddechowego (angina, gruźlica, rak płuca) oraz zasady ich profilaktyki (4)

Uczeń rozpoznaje elementy układu moczowego (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich funkcje (62)

Uczeń podaje przykłady chorób układu moczowego (zakażenia dróg moczowych, kamica nerkowa) oraz zasady ich profilaktyki (45)

Uczeń uzasadnia konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu (4)

Uczeń rozpoznaje elementy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz określa ich funkcje (74)

Uczeń porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego (10)

Uczeń opisuje łuk odruchowy i wymienia rodzaje odruchów; dokonuje obserwacji odruchu kolanowego (13)

Uczeń przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem (13)

Uczeń uzasadnia znaczenie snu w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego (4)

Uczeń przedstawia negatywny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego niektórych substancji psychoaktywnych: alkoholu, narkotyków, środków dopingujących, dopalaczy, nikotyny (w tym w e-papierosach) oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (41)

Uczeń rozpoznaje elementy budowy oka (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich funkcje w powstawaniu obrazu, dokonuje obserwacji wykazującej obecność tarczy nerwu wzrokowego (16)

Uczeń rozpoznaje elementy budowy ucha (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich funkcje (9)

Uczeń opisuje wpływ hałasu na zdrowie człowieka (3)

Uczeń przedstawia rolę zmysłu równowagi, smaku, węchu i dotyku; wskazuje umiejscowienie receptorów właściwych tym zmysłom oraz planuje i przeprowadza doświadczenie sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała (10)

Uczeń wymienia gruczoły dokrewne (przysadka, tarczyca, trzustka, nadnercza, jądra i jajniki); wskazuje ich lokalizację i podaje hormony wydzielane przez nie (hormon wzrostu, tyroksyna, insulina, glukagon, adrenalina, testosteron, estrogeny i progesteron) oraz przedstawia ich rolę (3)

Uczeń przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu (2)

Uczeń rozpoznaje elementy budowy układu rozrodczego męskiego i żeńskiego (na schemacie, według opisu itd.) oraz podaje ich funkcje (56)

Uczeń opisuje fazy cyklu miesiączkowego kobiety (36)

Uczeń określa rolę gamet w procesie zapłodnienia (48)

Uczeń wymienia etapy rozwoju przedurodzeniowego człowieka (zygota, zarodek, płód) i wyjaśnia wpływ różnych czynników na rozwój zarodka i płodu (17)

Uczeń przedstawia cechy fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka (35)

Uczeń przedstawia zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową (2)

Uczeń uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych jako sposobu wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy i raka prostaty (4)